Eldgos

Þegar gos er í gangi er nauðsyn­legt að við fylgj­umst vel með frétt­um og tökum mark á þeim ráðlegg­ing­um sem þar koma fram. Kynnum okkur hvort lok­an­ir séu á veg­um, hvort Al­manna­varn­ir hafi sent frá sér viðvar­an­ir, hvort meng­un sé til staðar og hver staða loft­gæða sé.

Hvaða tryggingar taka á tjóni ef verður?

Tjón af völd­um eld­gosa eru bætt af Náttúruhamfaratryggingu Íslands það er á þeim eign­um sem eru bruna­tryggðar og falla und­ir eigna­trygg­ing­ar. Náttúruhamfaratrygging Íslands starfar sam­kvæmt lög­um nr. 55/​1992 með áorðnum breyt­ing­um og reglu­gerð nr. 83/​1993.

Er mikil hætta af gasstreymi?

Í og við eld­stöð get­ur gasstreymi verið til staðar. Mik­il­vægt er að afla sér upp­lýs­inga um hvort svo sé þar sem bráð lífs­hætta get­ur stafað af gasinu og ekki óhætt að nálg­ast svæðið án gasmæla og gasgríma. 

Fer askan illa með bílinn?

Mik­il­vægt er að koma bíl­um og öðrum vél­um í skjól frá ösku­falli t.d. með því að færa und­ir þak eða breiða yfir með þykku plasti eða dúk.

Hvað ef aska er nú þegar komin á bílinn?

• Mikilvægt er að skola öskuna af með köldu vatni.
• Alls ekki nudda öskuna af, þá er hætta á rispa lakkið.
• Askan getur brennt sig inn í lakkið ef hún fær að liggja á því sér í lagi í sólskini.
• Ekki nota rúðuþurrkur ef aska er á rúðum. Askan virkar eins og sandpappír og getur rispað rúðuna ef þurrkunar eru settar í gang.
• Ef farartæki lendir í öskufalli eða er ekið í gosösku eða ryki af henni er hætta á að lofthreinsarar og annar loftflæðibúnaður stíflist eða óhreinkist svo að það hamli eðlilegu loftflæði með tilheyrandi hættu á gangtruflunum eða öðrum bilunum.

Hvernig fer askan í dýrin?

Aska sem berst frá stór­um eld­stöðvum inni­held­ur oft mikið af flúor sem get­ur bæði haft bráð og lang­vinn eiturá­hrif á grasbíta. En flúor­meng­un­in er ekki það eina sem ber að var­ast held­ur get­ur ask­an sært önd­un­ar- og melt­ing­ar­færi dýra. 

• Að hýsa búfé sé það mögulegt.
• Sjá dýrum sem eru úti fyrir hreinu vatni og koma í veg fyrir að þau drekki vatn úr pollum, skurðum þar sem ekki er sírennsli.
• Gefa dýrum sem eru úti vel af heyi svo þau séu síður á beit.
• Hafa saltstein úti fyrir dýrin sem eru þar.
• Fylgist með veður- og öskuspá.

Nálg­ast má frek­ari upp­lýs­ing­ar um dýrin í eft­ir­far­andi grein­um á heimasíðu Mat­væla­stofn­un­ar.

• Grein um áhrif eldgosa á dýr
• Skýrsla um áhrif eld­gosa á dýr

Hefur askan áhrif á heilsu fólks?

Aska er sam­sett úr mis­stór­um ögn­um og efna­sam­setn­ing henn­ar get­ur verið mjög mis­mun­andi. Vindátt og aðrar aðstæður ráða því hvar ask­an fell­ur og því mik­il­vægt að fylgj­ast vel með veður- og ösku­spá. Á vef Um­hverf­is­stofn­un­ar er að finna upp­lýs­ing­ar um mæl­ing­ar á loft­gæðum. Ef svifryk er und­ir 50 µg/​m3 er talað um góð loft­gæði. Ef skyggni er 4 km þá er styrk­ur svifryks kom­inn upp í 150-400 µg/​m3 og þá eru loft­gæðin orðin slæm og mjög slæm ef skyggni er 1,5 km eða minna.

Ítar­leg­ar upp­lýs­ing­ar um hættu á heilsutjóni vegna gosösku má sjá í leiðbein­ing­um sem hafa verið tekn­ar sam­an. Al­geng­ast er þó að helstu ein­kenni komi fram í önd­un­ar­fær­um og aug­um.

Hver eru algengustu öndunarfæraeinkennin?

• Nefrennsli og erting í nefi.
• Særindi í hálsi og hósti.
• Fólk sem þjáist af lungnasjúkdómum, t.d. astma, getur fengið berkjubólgur sem vara í marga daga og lýsa sér í hósta, uppgangi og öndunarerfiðleikum.

Hver eru helstu einkenni frá augum?

• Gosaska getur ert augu einkum ef augnlinsur eru notaðar.
• Tilfinning eins og aðskotahlutur sé til staðar í augunum.
• Særindi, kláði og blóðhlaupin augu.
• Útferð og tárarennsli.
• Skrámur á sjónhimnu.
• Bráð augnbólga og ljósfælni.

Hverjar eru helstu ráðlegg­ing­ar til fólks í ösku­falli?

• Nota öndunarfæragrímur utanhúss.
• Ef öndunarfæragrímur eru ekki tiltækar má nota vasaklút, buff eða annan klæðnað sem heldur stærri ögnum frá.
• Ráðlagt er að nota hlífðargleraugu.
• Börn og fullorðnir með öndunarfærasjúkdóma ættu að halda sig innanhúss.
• Hita húsin vel þannig að yfirþrýstingur myndist. Þá minnka líkur á að askan berist inn í húsin.
• Almannavarnir telja ekki þörf á að fólk noti rykgrímur annarsstaðar en þar sem gosmökkur er sýnilegur.
• Vera í hlífðarfatnaði. 

Upp­lýs­ing­ar m.a. fengn­ar af heimasíðu Land­lækn­is.

Hverjar eru helstu ráðleggingar með hús, heim­ili og lausa­mun­i?

• Loka vel gluggum og útidyrum.
• Ef þörf krefur þétta í kringum glugga og útidyr t.d. með límbandi og rökum handklæðum.
• Breiða yfir viðkvæm tæki eins og tölvur, sjónvörp og hljómflutningstæki.
• Hækka hitastig ofna það minnkar líkur á að ryk smjúgi inn.
• Koma sigtum fyrir í niðurföllum utandyra, þar með talið þakrennum.
• Komið öllum lausamunum og ökutækjum í hús eftir því sem kostur er.
• Hýsið dýr.
• Gætið að orkunotkun í húsinu, hvort óeðlileg hitamyndun er frá rafmagni.
• Gangið úr skugga um að reykskynjarar og handslökkvitæki séu til staðar og virki.
• Hafið tiltæk verkfæri, svo sem hamar, töng, rörtöng, skrúfjárn, skóflu og kúbein.
• Hafið tiltækan síma og útvarp.
• Gætið þess að læsa vel og loka öllum hurðum ef yfirgefa þarf hús.
• Kynnið ykkur upplýsingar Almannavarna um viðbrögð við eld­gos­um. 

Hvaða hags­mun­ir eru tryggðir og hverj­ir ekki?

• Viðlagatrygging fylgir brunatryggingu húseigna sem er lögbundin skyldutrygging.
• Sé lausafé tryggt gegn bruna undir eignatryggingum fylgir viðlagatrygging.
• Sé búfé tryggt undir landbúnaðartryggingu VÍS fylgir viðlagatrygging.
• Slysatjón vegna eldgosa eru undanskilin í slysatryggingum, en eru þó innifalin i launþegatryggingu.
• Tjón vegna eldgosa eru undanskilin í dýratryggingum VÍS.
• Tjón af völdum eldgoss er undanskilið í kaskótryggingum.
• Forföll og ferðatafir sem rekja má til eldgoss eru ekki bótaskyld tjón, hvorki úr ferða- né kortatryggingum.