Akstur
Umferðarreglur byggja á lögum og reglugerðum, sem geta tekið breytingum. Í ökunámi eru lögin og reglugerðirnar kenndar. Eftir það verður hver og einn að fylgjast með þeim breytingum sem verða.
Núgildandi umferðarlög nr, 77/2019 tóku gildi þann 1. janúar 2020. Með umferðarlögunum eru ýmsar reglugerðir og má finna þær tengdar umferðarlögunum. Jafnframt er hægt að nálgast samantekt þeirra á vef Samgöngustofu. Upplýsingar um öll umferðarmerki má sjá á vef Vegagerðarinnar..
Hraði
Hámarkshraði er mismunandi. Á malbikuðum þjóðvegum er almennur umferðarhraði 90 km./klst., 80 km./klst. á malarvegum og 50 km./klst. í þéttbýli. Önnur hraðamörk geta verið víða. Fylgjast þarf með hámarkshraða á hverjum stað og miða hann við aðstæður á hverjum tíma.
Leiðbeinandi hraði er víða á þjóðvegum landsins. Hann er þar sem vegir eru varasamir m.t.t. öryggis og þar sem slys hafa verið algeng. Það eykur öryggi að fara eftir leiðbeiningunum.
Akstur undir áhrifum áfengis og annarra vímuefna
Ökumaður þarf að vera líkamlega og andlega fær til að aka ökutæki. Áfengi og vímuefni hafa áhrif á þá færni. Akstur og notkun þeirra fara aldrei saman. Hér á landi er miðað við að áfengismagn í blóði megi ekki fara yfir 0,2 prómill. Mismunandi er hversu lengi vínandi er að hverfa úr blóði hvers og eins. Það fer m.a. eftir magni áfengis, líkamsbyggingu og heilsu viðkomandi. Þumalputtareglan er að lifrin umbreytir því sem nemur einum drykk á klukkustund. Nánari umfjöllun má sjá á fræðslumyndbandi Samgöngustofu.
Viðurlög við ölvunarakstri má finna í reglugerð nr. 1240/2019 Í sömu reglugerð er að finna aðrar sektir og viðurlög vegna brota á umferðarlögum. Eins er tryggingarfélögum skilt að endurkrefja einstakling um bætur ef hann hefur sýnt af sér vítavert gáleysi eða ásetning í slysi.
Bil á milli bíla
Aftanákeyrslur eru með algengustu umferðarslysum og óhöppum hér á landi. Ástæður þeirra eru að ökumenn hafa of lítið bil á milli bíla og athyglin á umferðinni er ekki nægjanlega mikil. Góð þumalputtaregla er til að meta nægjanlega bil á milli bíla. Hún byggir á því að miðað er við ákveðið kennileiti eins og ljósastaur, skilti eða annað álíka sem bíllinn á undan þér keyrir framhjá. Ef minna en þrjár sekúndur líða áður en þú keyrir framhjá sama kennileiti er bilið á milli bílanna of lítið og ástæða til að lengja það.
Farsímanotkun
Hér á landi er ökumönnum óheimilt að tala í síma við akstur án handfrjáls búnaðar. Ef ökumenn ákveða að tala í síma undir stýri með handfrjálsan búnað er mikilvægt að tengja búnaðinn áður en lagt er af stað. Nýjustu rannsóknir sýna að notkun handfrjáls búnaðar eykur ekki umferðaröryggi. Símtalið sjálft hefur truflandi áhrif á aksturinn en ekki bara það að vera með aðra hönd á stýri til að halda á símanum.
Það er ákvörðun ökumanna hvort þeir tali í símann við akstur með handfrjálsan búnað eða sleppi því alveg. Hringi frekar þegar bíllinn hefur verið stöðvaður og stuðli þannig að auknu öryggi sínu. Aftur á móti ætti aldrei að lesa eða senda skilaboð um leið og ekið er eða sinna öðru í síma sem krefst þess að augun séu tekin af veginum. Á 90 km/klst. jafngildir að ekið sé blindandi yfir fótboltavöll ef horft er á símann í um 5 sekúndur sem er meðaltími þess sem ökumenn líta af veginum og á símann til að lesa eða senda skilaboð.
Bakka í stæði
Bakktjón eru sjaldnast alvarleg en ansi svekkjandi fyrir þá sem í þeim lenda. Með því að bakka í stæði má minnka líkur á þessum tjónum til muna. Þá er bakkað inn á öruggt svæði miðað við þegar bakkað er út úr stæði inn á svæði þar sem búast má við bílum og gangandi vegfarendum úr mörgum áttum.
Stefnuljós
Notkun stefnuljósa eykur öryggi, tillitsemi og flæði í umferðinni. Þegar ökumaður sér, vegna notkunar stefnuljósa, að annar ökumaður ætlar að beygja út af eða skipta um akrein eykur það öryggið í umferðinni. Þá er jafnframt hægt að hliðra til og hægja á með fyrirvara.
Framúrakstur
Flestir vegir landsins utan þéttbýlis eru ein- eða tvíbreiðir. Framúrakstur er því algengur. Mikilvægt er að bílar sem taka á framúr, auðveldi framúrakstur eftir því sem kostur er. Það getur verið með stefnumerki, víkja aðeins til hliðar og hægja á sér.
Einbreiðar brýr
Hægið ávallt á áður en komið er að einbreiðri brú. Komi bíll á móti er reglan sú að sá víkur sem er fjær brúnni.
Lausaganga búfjár
Lausaganga búfjár er leyfð víða um land. Ökumenn þurfa að vera meðvitaðir um á hvaða svæðum hún er leyfð og hafa varann á sér. Góð regla er að hægja á sér þar sem búfé er við veg. Gæta skal sérstakrar varúðar ef búfé er sitthvorum megin við veginn þar sem búast má við að það hlaupi yfir hann.
Malarvegur
Hámarkshraði á malarvegum er 80 km./klst. en miða skal hraðann ávallt við aðstæður og reynslu af akstri á malarvegi. Mikilvægt er að hægja ávallt á sér þegar farið er af malbiki yfir á malarveg og þegar bílum er mætt.
Vetrarakstur
Einn mikilvægasti þáttur í vetrarakstri er að huga að færð og veðri áður en lagt er af stað. Búa sig síðan undir þær aðstæður sem vænta má. Hætta svo við ef horfur eru þannig að bíllinn, búnaður hans og reynsla ökumannsins er ekki nægjanlega góð. Ef farið er upp á hálendið að vetri til, þarf að vanda undirbúning mjög vel.
Upplýsingar um færð og veður má nálgast á eftirfarandi stöðum:
- www.vegagerdin.is
- www.vedur.is
- www.blika.is
- www.belgingur.is
- Í síma Vegagerðarinnar 1777
Huga þarf að huga að og/eða hafa til staðar:
- Hlaðinn farsíma.
- Ástandi dekkja og hvort þurfi að tjöruhreinsa þau.
- Fatnaði, skóbúnaði og teppum.
- Skóflu og teygjuspotta.
- Eldsneyti.
Hálendisakstur
Hálendi Íslands lætur engan ósnortinn sem um það fer. Höldum ásýnd landsins og ökum aldrei utanvega. Fyrir óreynda er mikilvægt að fara fyrstu ferðirnar með reyndum einstaklingum til að afla sér þekkingar og reynslu. Ekki er æskilegt að ferðast um hálendið einbíla. Litla sem enga þjónustu er þar að fá og mikilvægt að hafa samferðarfólk sér til aðstoðar.
Mjög ólíkt er að ferðast um hálendið eftir því hvort er um vetur eða sumar. Á vorin þarf að fylgjast með opnum fjallvega en Vegagerðin gefur út upplýsingar um þær. Vetrarferðir þarf síðan oft á tíðum að undirbúa mun betur en sumarferðirnar þar sem aðstæður geta verið mun erfiðari þá.
Ef fara á um hálendið þarf að huga að:
- Ferðaáætlun þar sem fram kemur hvert skal halda, hvaða leið á að velja bæði plan a og b, hverjir eru með í för og hvaða búnaður er til staðar. Skilja þarf ferðaáætlunina eftir hjá aðstandendum.
- Ástandi bílsins og búnaði hans.
- Fatnaði, skóbúnaði og teppum.
- Fjarskipti, staðsetningartæki (GPS), áttaviti og kort.
- Nesti og neyðarnesti.
- Skyndihjálparþekkingu og sjúkragögnum.
- Skóflu og teygjuspotta.
- Eldsneyti.
Á heimasíðu Útivistar má sjá búnaðarlista fyrir hálendisferðir bæði að vetri sem sumri.
Akstur yfir ár:
Slys og tjón verða oft á hálendinu þegar ekið er yfir ár. Kynnið ykkur það svæði sem aka á um. Hvaða ár eru á því svæði og hversu öfluga jeppa þurfi til að aka yfir þær. Verið viss um að bíllinn hafi þær tryggingar sem þarf fyrir akstur á hálendi.
Vatnsmagn í ám er oft vanmetið. Vatnsmagn er að jafnaði minna í jökulám að morgni dags heldur en seinna um daginn. Góð regla er að aka ekki yfir ár ef þú treystir þér ekki til að vaða ánna.
- Akstur yfir ár er eingöngu fyrir öfluga fjórhjóladrifs jeppa.
- Akið ekki yfir ár einbíla.
- Veljið af kostgæfni hvar aka á yfir ánna. Að jafnaði er það efst á broti.
- Til að vera viss um að óhætt sé að keyra yfir ánna, vaðið yfir hana í flotgalla/vöðlum og í línu. Ef þú treystir þér ekki til að vaða ánna skaltu ekki aka yfir hana.
- Hafið bílinn í lága drifinu ef það er til staðar.
- Akið með straumi en ekki upp á móti.
- Akið rólega og ákveðið yfir. Verið í fyrsta gír og skiptið ekki um gír úti í ánni.
Vistakstur
Vistakstur er ákveðið aksturslag þar sem tilgangurinn er að spara orku, minnka mengun og auka umferðaröryggi. Með vistakstri verða ökumenn meðvitaðri um aksturslag sitt með eftirfarandi árangri:
- Minnkar útblástursmengun frá ökutækjum um 10-15%.
- Dregur úr eldsneytisnotkun.
- Eykur öryggi í umferðinni um 30%.
- Fækkar slysum og bjargar mannslífum.
- Minnkar slit á vél og hjólbörðum.
- Lækkar viðhaldskostnað.
- Minnkar hemlaryk.
- Skerpir athygli ökumanna.
- Bætir umferðarflæði og styttir ferðatíma um 4-5%. Ökumaður á langkeyrslu sem ekur á 100 km hraða á klst., í stað 90, græðir aðeins 3 mínútur á 50 km vegarkafla. Sami ökumaður eykur eldsneytisbruna um 10%.
- Dregur úr taugaspennu í umferðinni.